Zmiana klimatu jest jednym z głównych problemów środowiskowych zagrażających zdrowiu i życiu ludzi na całym świecie, również w Polsce(I). Przejawia się ona nasileniem występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, tj.: częstszych fal upałów, długotrwałych suszy, a także huraganów i intensywnych krótkotrwałych opadów deszczu powodujących powodzie czy nasileniem rozprzestrzeniania chorób wektorowych, bezpośrednio narażając życie i zdrowie ludności. Skutki zmiany klimatu dotyczą różnych sektorów gospodarki, głównie gospodarki wodnej, rolnictwa, energetyki, budownictwa i planowania przestrzennego, wpływając przy tym pośrednio na zdrowie(II). Zmiana klimatu prowadzi nie tylko do utraty życia i zdrowia fizycznego, lecz także wpływa na zdrowie psychiczne(III).
Główną przyczyną zmiany klimatu jest emitowanie gazów cieplarnianych przez działania ludzi, takie jak spalanie paliw kopalnych, transport drogowy czy intensywna hodowla[1]. Emisja ta jest ściśle związana z zanieczyszczeniem atmosfery substancjami szkodliwymi dla zdrowia, skracającym życie ponad czterdziestu tysięcy osób rocznie w Polsce i pogarszającym jego jakość w całym społeczeństwie[2]. Kryzys klimatyczny zagraża zwłaszcza osobom o zmniejszonej sprawności psychofizycznej, czyli dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom w podeszłym wieku i chorym na choroby przewlekłe. Spowolnienie zmiany klimatu oraz adaptacja do jej skutków przynosi wymierne korzyści dla zdrowia[3].
Jako lekarze i naukowcy związani z ochroną zdrowia, czując się odpowiedzialni za zdrowie polskiego społeczeństwa, apelujemy do decydentów różnych szczebli oraz do całego społeczeństwa o radykalną intensyfikację działań chroniących życie i zdrowie obecnych oraz przyszłych pokoleń przed szkodliwymi skutkami zmiany klimatu.
Polskie społeczeństwo ma prawo żyć w czystym i korzystnym dla zdrowia środowisku[6]. Nie możemy tolerować narażania na utratę zdrowia i życia naszych pacjentów oraz naszych bliskich wskutek ewidentnych ludzkich zaniedbań, nieznajomości faktów lub lekceważenia zagrożeń, których nie można już kwestionować. Podejmując działania wielosektorowe, możemy zabezpieczyć istnienie środowiska sprzyjającego zdrowiu i długiemu życiu mieszkańców naszego kraju. Większości działań powodujących degradację środowiska można uniknąć, a tym samym ograniczyć ich szkodliwe skutki zdrowotne[7]. Dlatego dołączamy do głosu ekspertów w zakresie ochrony zdrowia z całego świata, którzy w swoich licznych apelach podkreślają zagrożenia płynące ze zmiany klimatu[8]. W obliczu eskalacji negatywnych konsekwencji zmiany klimatu istnieje konieczność przeprojektowania modelu gospodarki i sposobu życia społeczeństw wszystkich krajów oraz stworzenia szczególnych warunków dla strategicznego i kompleksowego podejścia do dalszego rozwoju, traktującego zdrowie jako nadrzędną wartość.
Prezydenta, Sejmu, Senatu i Rządu Rzeczpospolitej Polskiej, a zwłaszcza do Ministerstw: Finansów, Rozwoju, Pracy i Technologii, Zdrowia, Klimatu i Środowiska, Funduszy i Polityki Regionalnej oraz Infrastruktury, do samorządów szczebla regionalnego i lokalnego, placówek służby zdrowia, ośrodków naukowych, mediów, społeczeństwa obywatelskiego, młodzieży, studentów, a także osób indywidualnych, tak, by w ramach zakresów swoich obowiązków oraz możliwości dążyli do ochrony zdrowia i życia mieszkańców poprzez walkę z przyczynami zmiany klimatu oraz minimalizowanie jej skutków.
1. Ochronę zdrowia przed skutkami zmian zachodzących w środowisku jako nadrzędnego celu działań na wszystkich szczeblach administracji, grup zawodowych i społecznych.
W celu osiągnięcia trwałych rezultatów zalecamy:
2. Ograniczanie emisji gazów cieplarnianych oraz zaprzestanie innych działań prowadzących do degradacji środowiska naturalnego.
W celu osiągnięcia trwałych rezultatów zalecamy:
Zdegradowane i zanieczyszczone środowisko wraz ze zmianą klimatu skutkuje utratą naszego zdrowia i życia, a przede wszystkim zagraża funkcjonowaniu przyszłych pokoleń. Biorąc pod uwagę obserwowane tempo globalnych zmian zachodzących w środowisku oraz skalę ich oddziaływania na populację, podkreślamy, że pilne działania proklimatyczne powinny stać się absolutnym priorytetem dla wszystkich odbiorców naszego apelu.
I. Szacuje się, że na świecie kilkaset tysięcy osób rocznie umiera, a miliardy ludzi są narażone na konsekwencje zdrowotne skutków fal upałów. Tylko w Europie podczas upałów letnich kilkadziesiąt tysięcy osób umiera przedwcześnie. Przewiduje się dalszy wzrost konsekwencji zdrowotnych w wyniku zmiany klimatu w kolejnych dziesięcioleciach, związanych z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi czy rozprzestrzenianiem się chorób zakaźnych. Następstwem zmian klimatu są także konflikty zbrojne zagrażające zdrowiu i życiu ludzi. Konflikty o dostęp do wody i pożywienia powodują migracje ludności z miejsc nienadających się do dalszego życia[10].
II. Oprócz utraty życia i zdrowia ludzi oraz obciążenia służby zdrowia, zmiana klimatu i degradacja środowiska naturalnego generują straty gospodarcze wynikające z niższej produktywności pracowników poprzez nieobecności w pracy, wzrost kosztów świadczeń zdrowotnych oraz problemów społeczeństwa ze zdrowiem psychicznym. Ocenia się, że koszty zdrowotne zmiany klimatu w Polsce w latach 2021-2030 wyniosą co najmniej 119 mld zł[11].
III. Wśród konsekwencji zmiany klimatu dla zdrowia psychicznego znajdują się: wyższy poziomu stresu, wpływ na stosunki międzyludzkie, utrata i zaburzenia pamięci, zaburzenia snu, obniżenie odporności psychicznej, wybuchy agresji, poczucie beznadziei, depresja oraz zespół stresu pourazowego[12].
[1] https://ec.europa.eu/clima/change/causes_en Dodatkowo deforestacja przyczynia się do mniejszej zdolności ekosystemu do pochłaniania CO2
[2] https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2019
[3] https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(19)32596-6/fulltext
[4] https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/health/coronavirus-response/recovery-plan-europe_pl
[5] https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal_pl
[6] Art. 74 Konstytucji RP http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/2.htm
[7] https://www.thelancet.com/journals/lanplh/article/PIIS2542-5196(20)30167-4/fulltext
[8] https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/who-manifesto-for-a-healthy-recovery-from-covid-19, https://www.weforum.org/agenda/2020/05/thousands-of-health-professionals-call-on-world-leaders-to-prioritize-a-greener-future-post-pandemic/
[9] Koncepcja miasta, w którym podstawowe potrzeby mieszkańców, takie jak: praca, zakupy, opieka medyczna, nauka i rozrywka mogą być osiągalne w ciągu 15 minut spaceru lub jazdy rowerem.
[10] The 2018 report of the Lancet Countdown on health and climate change: shaping the health of nations for centuries to come
[11] Koalicja Klimatyczna, HEAL, 2018 Wpływ zmiany klimatu na zdrowie
[12] S. Clayton, C. M. Manning, K. Krygsman, M. Speiser, Mental Health and Our Changing Climate: Impacts, Implications, and Guidance, Washington: American Psychological Association, and ecoAmerica 2017, s. 7.
Dr Piotr Dąbrowiecki, Przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POCHP
Dr inż. Grażyna Gałęzowska, adiunkt w Zakładzie Toksykologii Środowiska, Przewodnicząca Oddziału Pomorskiego Polskiego Towarzystwa Medycyny Środowiskowej
Prof. Radosław Gawlik, Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Alergologii i Immunologii Klinicznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Prof. dr hab. Wojciech Hanke, kierownik Zakładu Epidemiologii Środowiskowej, Instytut Medycyny Pracy
Dr n. med. Tadeusz Jędrzejczyk, specjalista zdrowia publicznego, Dyrektor Departamentu Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego
Dr hab. Zbigniew M. Karaczun, prof. SGGW, Ekspert Koalicji Klimatycznej
Dr hab. Michał Krzyżanowski, profesor wizytujący Imperial College London
Prof. Andrzej Lekston, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Prof.dr hab. Henryk Mazurek, kierownik Kliniki Pneumonologii i Mukowiscydozy, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddział Terenowy w Rabce – Zdrój
Dr hab. n. med. i n. o zdr. Barbara Piekarska, Konsultant Krajowy w dziedzinie Zdrowia Środowiskowego
Prof. dr hab. Bolesław Samoliński, Kierownik Katedry Zdrowia Publicznego i Środowiskowego oraz Zakładu Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii WUM, V-ce Przewodniczący Rady Uczelni WUM, Przewodniczący Rady Ekspertów Rzecznika Praw Pacjenta
Krzysztof Skotak, Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy
Dr n. med. Adam Stańczyk, Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1 im. Norberta Barlickiego w Łodzi
Prof. dr hab. Tadeusz Zielonka, Przewodniczący Koalicji Lekarzy i Naukowców na Rzecz Czystego Powietrza
Prorektor ds. Klinicznych i Zarządzania Nauką Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POCHP
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Adiunkt w Zakładzie Toksykologii Środowiska, Przewodnicząca Oddziału Pomorskiego Polskiego Towarzystwa Medycyny Środowiskowej
Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Alergologii i Immunologii Klinicznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Kierownik Zakładu Epidemiologii Środowiskowej, Instytut Medycyny Pracy
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
Zakład Zdrowia Publicznego, Katedra Zdrowia Publicznego i Środowiskowego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Specjalista zdrowia publicznego, Dyrektor Departamentu Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego
Prof. SGGW, Ekspert Koalicji Klimatycznej
Kardiolog, Specjalista chorób wewnętrznych,
Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum
Profesor wizytujący Imperial College London
Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Prezes, Federacja Pacjentów Polskich
Kierownik Kliniki Pneumonologii i Mukowiscydozy, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddział Terenowy w Rabce – Zdrój
Pracownia podejmowania decyzji klinicznych UJ CM
Prezes Zarządu Głównego, Polskie Towarzystwo Medycyny Środowiskowej
Konsultant Krajowy w dziedzinie Zdrowia Środowiskowego
Przewodniczący, Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych
Kierownik Katedry Zdrowia Publicznego i Środowiskowego oraz Zakładu Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii WUM, V-ce. Przewodniczący Rady Uczelni WUM, Przewodniczący Rady Ekspertów Rzecznika Praw Pacjenta
Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy
Ekolog, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Biologii, Biotechnologii i Ochrony Środowiska
Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1 im. Norberta Barlickiego w Łodzi
Prof. NIZP-PZH, Z-ca Dyrektora ds. Analiz i Strategii w Zdrowiu Publicznym, Kierownik Zakładu Monitorowania i Analiz Stanu Zdrowia Ludności
Przewodniczący Koalicji Lekarzy i Naukowców na Rzecz Czystego Powietrza
Zakład Zdrowia Publicznego, Katedra Zdrowia Publicznego i Środowiskowego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Lekarka rodzinna i medycyny stylu życia
Instytut Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Akademia Górniczo - Hutnicza w Krakowie, autor książki "Smog w Polsce - przyczyny, skutki, przeciwdziałanie"
Lekarz
Pediatra, endokrynolog, diabetolog dziecięcy
Lekarz
Menedżer Przychodni Zdrowia
Kardiolog
Lekarz
Psychiatra
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych
Ginekolog
Alergolog
Endokrynolog
Lekarz, Łódź Bez Smogu
Adiunkt w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Inicjatywa wspierająca rozwój zawodowy kobiet w ochronie zdrowia w Polsce
Lekarka
Psycholożka, Center for Climate Action and Social Transformation (4CAST), Uniwersytet SWPS
Kardiolog, Kardiolog sportowy (MSc), Wydział Rehabilitacji, Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie
Lekarz, Zakład Medycyny Stylu Życia, Szkoła Zdrowia Publicznego, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Polskie Towarzystwo Medycyny Stylu Życia
Przewodniczący Koalicji na rzecz Leczenia Astmy
Dyrektor Zarządzająca Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Koordynatorka Koalicji na rzecz Leczenia Astmy
Dyrektor Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Olsztynie
Think tank niezależnych środowisk eksperckich skupionych wokół problematyki zdrowia w Polsce.
Dyrektor Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu
Dyrektor Wojewódzkiego Specjalistycznego Zespółu Zakładów Opieki Zdrowotnej Chorób Płuc i Gruźlicy w Wolicy
Instytut Zrównoważonego Żywienia; wieloletni ekspert Instytutu Żywności i Żywienia i Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH-PIB
Lekarz, Dyrektor Wielkopolskiego Centrum Pulmonologii i Torakochirurgii
Lekarz, Dyrektor Wielkopolskiego Centrum Neuropsychiatrycznego w Kościanie
Dyrektor Zakładu Leczenia Uzależnień w Charcicach
Dyrektor SPZOZ w Gostyniu
Dyrektor Poznańskiego Ośrodka Zdrowia Psychicznego
Prezes Zarządu w Wojewódzkim Zakładzie Opieki Psychiatrycznej sp. z o.o.
Do podpisu pod apelem zapraszamy wszystkich przedstawicieli sektora zdrowia..
Osoby zainteresowane dołączeniem do listy sygnatariuszy proszone są
o wysłanie wiadomości na adres: kontakt@lekarzedlaklimatu.pl
z podaniem afiliacji - sposobu, w jaki powinny zostać podpisane.
Do podpisu zachęcamy osoby indywidualne, instytucje i uczelnie medyczne.